کد مطلب:19051 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

اصول زيربنايي اخلاق و وجه انحصار اخلاق به آنها چيست؟

علماء اخلاق، علم اخلاق را دز چهار صف خلاصه نموده اند و به تعبير ديگر زير بناي اخلاق نيك را چهار خُلق قرار دادهاند

1 ـ حكمت 2 ـ شجاعت

3 ـ عدالت 4 ـ عفّت

اين چهار چيز اصول چهارگانه اخلاق نام دارد، مرجع وريشه تمام اخلاق نيكو اينها هستند.

وجه انحصار به چهار، اين است، كه در درون انسان سه قوه موجود است

1ـ دراكه، كه همان قوه درك و فهم و شعور است 2 ـ قوه شهويه (قوه جاذبه ) 3 ـ قوه غضبيه (قوه دافعه).

اگر قوه دراكه در حال تعادل باشد حكمت گويند و به صاحب اين قوه حكيم نام دهند،حدّ افراط آن «جُربُزه» است كه فكر، بيش از حدّ كار ميكند و گاهي فطانت هم نام نهاده اند ، و حدّ تفريط آن بلاهت است كه فكر كمتر از حدّ ضرورت كار ميكند، و گاهي جهل بسيط نامند.

اگر قوه شهويه در حدّ تعادل باشد عفّت نامند و حدّ افراط آن «شِرَّه» يا «فجور» است، كه غرق شدن در لذات جسماني است،به حدي كه نه شرع ونه عقل تجويز مينمايد، و حدّ تفريط خمود است و آن ميراندن و سركوب كردن قوه شهوي است، حتي در مقداري كه حفظ بدن و بقاء نسل به آن محتاج است. اگر قوه غضبيه در حدّ تعادل باشد، شجاعت نامند، و حدّ افراط آن تهور و بيباكي است به طوريكه شخص دست به كارهائي زند كه عقل آن را تجويز نمينمايد، و حدَ تفريط جبن است و آن رويگردانيدن و ترس از چيزهائي است كه نبايد از آنها روي گردانيد و ترسيد.

اگر اين سه قوه درحال تعادل و هماهنگي به سر برند ، عدالت نام نهند ، و در حقيقت عدالت هماهنگي سه قوه است، به طوري كه قوه عامله در بدن در تمام افعال خود تابع قوة عاقله است. و به تعبير ديگر عدالت، حكومت عقل بر حركاتي است كه از قوه عامله در مملكت بدن سر مي‎زند، بعضي تفسير ديگري براي عدالت كردهاند كه آن، اتفاق جميع قواي بدن در اطاعت و فرمانبرداري از قوه عاقله است به طوري كه هيچ خطائي از انسان سرنزند.

---

اخلاق اسلامي ج 1

اكبر خادم الذاكرين